Hebben jullie dat nu ook?

Mijn teleurstelling als 60-jarige ex-idealist wordt wat geheeld door de hoopvolle waarheden die worden verspreid door De Correspondent als instituut (pas op!) en De Correspondenten als frisse jonge honden. Prachtige morele vertellingen zoals deze vandaag weer.

Dienen versus verdienen...

Zo 'resoneer' ik nu ook weer bij een artikel over die Schat van de Rabobank, met een opmerking als deze: "Het idee dat het klantenbestand tegelijkertijd eigenaar is van de bank maakt dat bancaire dienstbaarheid in de genen van de coöperatie zit. Hoe de coöperatieve vorm echter in de eenentwintigste eeuw, met veel minder gemeenschapszin, moet werken, is nog een open vraag." 

Dat lijkt qua achterliggende systeemproblematiek natuurlijk heel erg op dat wat andere Correspondenten zoals Rutger en David aandragen. En dus ligt het voor de hand om ideeën, benaderingen en oplossingen die zij bespreken ook hierop te projecteren.

(De Google Doodle verwijst vandaag naar Claude Lévi-Strauss en zijn Structuralisme!)

Ik dacht meteen heel blij: "Bestuur de coöperatie ook middels loting en geeft iedereen een basisinkomen."

En daarna wat zorgelijker: "Al deze groeiende inzichten leiden uiteindelijk onvermijdelijk tot een bepaalde consensus. Bij de lezers en de schrijvers. Ik voorzie dus een verzadigingspunt waarop de behoefte dwingend wordt om iets te doen met de ontwikkelde opvattingen. Er komt een moment dat we helemaal overtuigd zijn (cq elkaar overtuigd hebben) van ons gelijk en van de noodzaak onszelf en dus de wereld om ons heen bij te sturen/ te redden. En voor mijn gevoel komt dat moment zo snel dat we het daar ook over moeten hebben en ons dienen voor te bereiden."

De Correspondenten, de scheppers en brengers van deze boodschappen zijn daarom nog niet verantwoordelijk voor de inhoud. Wij allen - schrijvers en lezers -als bewuste burgers weer wel. Het zijn onze eigen problemen waarover we lezen, toch? Hoe bereiden we ons nu voor op wat er zo te zien spoedig komen gaat? De Arabische lente bewijst dat faceboeken alleen niet voldoet... Wat werkt wel?

Waarom we onze echt grote problemen niet oplossen

1.

Regressie onder spanning

2.

Alleen actie bij acute noodzaak

3.

Schaalgrootte en snelheid van impulsen binnen ons waarnemingsvermogen

4.

Voor de oplossingen geldt hetzelfde. Duurt het te lang, dan laten we het na.

Meer plezier met een staatsbankier

De oplossing van dit probleem is simpel en ligt voor de hand. En exact volgens Einstein: Precies buiten de denkwijze die het heeft veroorzaakt.

Dit gaat niet over of en hoe we crises en rampen kunnen voorzien of voorkomen. We zullen altijd ooit verrast worden. En soms ook, zoals nu, in de shit terecht komen en elkaar dat zwaar verwijten, voordat we ons tot werken zetten. Dan hangt onze toekomst letterlijk af van ons gezamenlijk vermogen om orde te scheppen en de stinkende troep op te ruimen. 

Geld is een instrument van algemeen nut. Dat hoort niet in handen te zijn van een winstgerichte onderneming met een beperkte aansprakelijkheid zoals de huidige banken. Zeker niet als de feitelijke risico's uiteindelijk bij de belastingbetalers terechtkomen zoals nu. Per saldo (!) komt de eindafrekening in onze gezamenlijke schatkist terecht.

Dat is nu de harde werkelijkheid. En elke oplossing begint met het aanvaarden daarvan: Wij betalen de schade van de bankiers uit de schatkist. En zolang we dat systeem niet veranderen, gebeurt het nog een keer. Mogelijk met fatale schade 'Fukushima style'.

De oplossing is verrassend simpel. Zonder grote systeemveranderingen. Het bestaat in principe namelijk al...
Geld dient te worden gecreëerd en beheerd door een non-profit publieke organisatie. Bij ons heet dat De Schatkist. Onze gezamenlijke huishoudpot waaruit de bankiers nu gratis mee mogen graaien.  Die bevat namelijk letterlijk ons gezamenlijk vermogen. Dat wat we beter gebruiken om onze problemen structureel op te lossen.

Maak van Geld een staatsmonopolie en regel al je geldzaken via Staatsbankieren. Dat bestaat al voor instituten en vreemd genoeg niet voor mij. (Ik stal mijn geld vandaag veel liever bij de overheid.) Laat alle bankiers voor hun geldspelletjes maar gaan lenen bij De Schatkist en voor eigen risico ermee ondernemen zoals elke andere ondernemer. Geheel voor eigen risico.
Kan dat idee eens verder onderzocht worden door wat slimmeriken? Daar wil ik wel een quant op loslaten... of anders een Correspondent. ;-)

Van wie zijn de spelregels?

Sinds een paar weken ben ik ongegeneerd actief op allerlei sociale netwerken. Met als belangrijkste nieuwe webstek het infameuze facebook. Met alle gevolgen van dien. En wel precies op het moment dat de omgang met privacy in het centrum van de maatschappelijke aandacht staat.

Ook op de website van De Correspondent zijn onder meer hierover interessante discussies gaande. Zoals wie heeft het voor het zeggen op het internet?

Maar ook tijdens die discussie ervaar ik dat ik altijd onderworpen ben aan de (on-)mogelijkheden die al dan niet bewust en intentioneel worden geboden door de ontvangende partij. Bij dit schrijven Google en anders wel facebook, LinkedIN, Wordpres,s enzovoort, enzoverder. Het is altijd de EIGENAAR die dat per saldo bepaalt. En juist dat maakt autonomie en vrijheid zo belangrijk.

In elke maatschappij ontstaat altijd en onvermijdelijk deze tweedeling: Mensen die eigenmachtig kunnen zijn en de machtelozen die dat niet kunnen. Dit is op zich al een pleonasme. (NB Of de machteloosheid zijn oorsprong vindt in nature, nurture of nog iets anders verandert niets aan deze conclusie.) Zie ook Tjeerd Andringa hierover.

Vandaag constateren wij dat de tweedeling gevaarlijk extreem geworden is: 1% van de mensheid is eigenaar van alles. En dat heeft als gevolg van natuurlijke wetmatigheden kwalijke gevolgen. Mensen worden er zelfbewust van maar zonder tegenspel uiteindelijk ook eigengereid en egocentrisch. Recent onderzoek illustreert dat pijnlijk overtuigend. De bovenlaag van de samenleving kan en zal zich dus veroorloven zich af te wenden van oncomfortabele ellende die hen niet direct raakt. Van alles wat maar ver genoeg van het comfortabele bed is. En daarvoor volstaan maar twee van de zes stappen van verwijdering.
Dat geldt niet alleen voor de superrijken, maar ook voor mensen van mijn welvaartsniveau. Ook ik weet van de omstandigheden van mijn Bulgaarse schoonmaakster, mijn Congolese chocoladeproducentjes, Bengaalse naaistertjes en alle Chinese productiemedewerkers. Maar dan beïnvloedt mijn dagelijkse comfort niet en mijn gedrag evenmin. Terwijl ik het donders goed weet. Maar ik heb geen 'skin in the game' zoals Taleb dat noemt.

De laatste tijd gaan er steeds meer stemmen op om de grootste ellende verrassend simpel en stuctureel aan te pakken:
Geef de armen geld en ze zijn niet arm meer!
Rutger Bregman verwoordt het verfrissend in zijn artikel, maar zoals hij ook schrijft, hij is zeker niet de enige. Internationaal klinkt het ook steeds vaker. Het meest concreet is nog wel dit Europees Burgerinitiatief voor een onvoorwaardelijk basisinkomen. Dat lijkt een prima manier om de ergste effecten te blokkeren. 'Protecting the downside' heet dat in management jargon. Maar dat verandert het patroon nog niet.

Hoewel dat mijn grootste wens is, vraag ik me af of dat ook wel kan. Verschillen in macht of mogelijkheden zijn eigen aan het leven. En daarmee de natuurlijke gevolgen daarvan. Dus dat kan enkel met culturele kunstgrepen overwonnen of beter gehanteerd worden. Voor zover ik weet bestaat voor die puzzel vandaag de dag nog geen antwoord dat breed aanvaard is en/of in de praktijk toegepast.
Wij zijn biologisch zo bedraad dat wij alleen reageren op directe ellende. Trage mileuschade of enorme dreigingen zoals de Fukushima ramp triggeren geen actie. Sociale misstanden buiten onze dagelijkse kring evenmin. Een andere natuurlijke eigenschap maakt het nog lastiger. Nietsdoen voelt altijd OK. Ook als het schadelijke nalatigheid is. Dit is sociologische experimenten pijnlijk duidelijk onderbouwd.
Dus we zijn er nog niet uit. Ik in ieder geval nog niet, jammer genoeg. Goed,  ik hoop dit nog wat toegankelijker uit te werken... Reacties en bijdragen blijven zeer welkom. Dank alvast...

Onze maat-schappij

De jonge schrijvers van de Correspondent geven me hoop. Ik herken veel in hun bijdragen. En zoals Rob Wijnberg zelf schrikbarende verbanden beschrijft in zijn column, zo vormt zich in mijn hoofd ook een totaalbeeld van onze wereld. 

Het plaatje begint steeds scherper te worden... Ik deel hier alvast mijn eerste overzichtsschets. Als ik hierop de aandachtsgebieden van de verschillende correspondenten projecteer, worden ook die onderlinge relaties duidelijker... Zal ik hem eens verder inkleuren?

Maar uiteindelijk is lezen en discussie niet genoeg. Als dit klopt, is reactie onvermijdelijk. Als Burger moet ik uiteindelijk kiezen. Wat ik dus ga doen (of met veel geluk aan wie ik dat werk kan uitbesteden)...

Weg met de werkgelegenheid

Rutger Bregman van De Correspondent schrijft verfrissende en uitdagende stukken over ons maatschappelijk systeem. Deze dinsdag 12 november een artikel over de technologie die veel banen overbodig maakt. Ik lees ze met plezier en reageer ook op de site. Dat heet daar bijdragen. Dit artikel is een bewerking van mijn spontane bijdragen daar. 

Rutger stelt dat het banenverlies een probleem is. Mensenwerk lijkt in Rutgers artikel maar in één vorm te bestaan. Maar werk hebben en doen is helemaal niet identiek aan het hebben van een baan. Dit uitgangspunt, deze framing bestrijd ik. Dankzij de techniek hoeven wij minder en minder hard te werken. Op zich is dat alleen maar fantastisch. Kijk maar naar je eigen keukenrobot. Wat is eigenlijk het probleem? In ieder geval niet de techniek!

Het probleem is juist dat werknemersschap. Een werknemer (in een los of vast dienstverband) aanvaardt zelf en 'vrijwillig' een onderdanige positie in een hiërarchie in ruil voor de schijnzekerheid van een voorspelbaar inkomen. De ondernemer annex werk'gever' organiseert dat werk en verhandelt de resultaten op de wereldmarkt. Met alle risico's op winst of verlies.

Wie heeft er werkgelegenheid nodig? Als ooit ALLE werk door machines worden gedaan zijn onze inspanningen verder overbodig. Prima toch? Maar de meeste mensen zijn liever hun hele leven gemakzuchtig loonslaaf dan echt verantwoordelijk te zijn voor zichzelf. En koken als de spreekwoordelijke kikker ongemerkt langzaam gaar in de egocentrische kortzichtige comfortzone die men carrière noemt.. Volgens mij maken veel te weinig mensen gebruik van hun echte vrijheid. Ik vermoed en vrees dat dit ook voor de meeste lezers geldt/gold...

Werknemen is vooral een specifieke truuk om een zo klein mogelijk deel van de resultaten te verdelen. 
De huidige loonslaven werken voor de bezitters van deze tijd. Als dat straks machineslaven zijn, kunnen wij dus allemaal vrije mensen zijn. Heerlijk.

We hebben nu alweer en nog steeds hetzelfde 'economische' (leest de letterlijke betekenis: huishoudelijke) probleem als bij het afschaffen van het paard of de stoommachine:. Hoe verdelen we de lusten en de lasten op een eerlijke, rechtvaardige en duurzame manier.

Ik ben net begonnen in het boek 'Anti-fragiel' van Taleb. Ik ben pas bij de proloog. Maar hij slaat al een paar spijkers flink op de kop. Op pagina 3: '...de grootste veroorzaker van crises: de afwezigheid van 'skin in the game', persoonlijk financieel risico bij het werk. ' Dat geldt voor veel te veel spelers in de huidige economie. Niet alleen voor politici, bestuurders en bankiers, maar ook voor elke loonslaaf die zeker is van zijn inkomen, zolang zijn lanterfanten maar niet opvalt.

Elk mens mag zich voor 100% deel achten van de mensheid als geheel. Maar we zijn biologisch veroordeeld tot een onzuivere neiging tot oneerlijkheid. En die wordt gevaarlijk versterkt door ongelijkheid in macht. Dit artikel verhaalt van de overtuigende bewijzen. Rijke mensen worden door hun macht asociaal, oneerlijk en egocentrisch zonder dat te merken. Dit is het echte probleem: We have met the enemy and it's us!